Odra 6/2013 – Tomasz Miłkowski

MONODRAMY ZNAD ODRY W ARMENII

Gorąco oklaskiwano polskich aktorów w dalekim Erywaniu podczas jubileuszowego, dziesiątego ARTMONO, międzynarodowego festiwalu teatrów jednego aktora. Wprawdzie teatr jednoosobowy to sztuka niszowa, ale festiwal ma swoją markę i publiczność. Polska była jego honorowym gościem, a dzięki patronatowi i finansowemu wsparciu polskiej ambasady widzowie z Erywania mieli okazję obejrzeć aż pięć spektakli w wykonaniu polskich aktorów. Wszyscy oni związani są z najstarszym na świecie festiwalem monodramów, wrocławskimi WROSTJA, których guru, Wiesław Geras, był inicjatorem tej starannie przemyślanej prezentacji, skomponowanej ze spektakli mistrza gatunku, profesora Bogusława Kierca, i jego uczniów.

W programie znalazł się zatem porywający monodram Kierca Mój trup według Adama Mickiewicza i cztery spektakle jego następców. Dwa Anny Skubik – Złamane paznokcie i Fedra, Miłka Krzysztofa Grabowskiego i Novecento Mateusza Olszewskiego. Ten ostatni wprawdzie nie jest uczniem Bogusława Kierca, ale to jemu oddał profesor swój głos jako juror ubiegłorocznego OFTJA.

Większość przedstawień grana była po polsku (bez tłumaczenia), co podnosiło próg trudności, z którym doskonale poradzili sobie polscy aktorzy. Nawet najtrudniejszy, bo przecież poetycki i myślowo złożony spektakl Kierca, dzięki sile emocjonalnej i mistrzowskiej technice artysty, okazał się spektaklem zrozumiałym i głęboko poruszającym. Anna Skubik Złamane paznokcie zagrała po angielsku, ale był to spektakl już pokazywany w Armenii przed kilku laty, powtórzony na specjalne życzenie organizatorów festiwalu.

Niedawni laureaci wrocławskiego konkursu OFTJA, Grabowski i Olszewski, twórczo wykorzystali oddaną im do dyspozycji przestrzeń. Dzięki temu ich spektakle wzbogaciły się o niespodziewane nowe akcenty. W spektaklu Olszewskiego o genialnym pianiście, który nigdy nie opuścił pokładu transoceanicznego liniowca, aktor przez uchylone drzwi w tyle sceny pokazał zarys stojącego za kulisami pianina. Grabowski zbudował piramidę ze stołów i stołków w foyer Teatru Lalek, na której szczycie królował jako bohater spektaklu.

Na ARTMONO nie przyznaje się nagród, miarą sukcesu jest frekwencja i oklaski.. Polskie przedstawienia uhonorowano owacjami na stojąco. Spotkały się też z pochlebnymi opiniami recenzentów i zainteresowaniem dyrektorów innych festiwali monodramów. Podczas festiwalu odbyło się także żywe spotkanie ze studentami Instytutu Teatru i Filmu w Erywaniu, poświęcone polskiemu teatrowi, tradycjom monodramu i kształceniu aktora.

O bogatą prezentację ormiańskich monodramów zadbali gospodarze. Co najmniej dwa spośród nich zasługują na międzynarodową karierę – debiutancki spektakl  Nudna prawda o Pantileju Karmanowie wg Iwana Wyrypajewa w wykonaniu Stevena Tomasa Oksnera, amerykańskiego aktora ormiańskiego pochodzenia, i spektakl Spowiedź wg Michela de Ghelderode w wykonaniu Zasłużonego Aktora Republiki Armenii, filmowego gwiazdora Murada Janibekyana. Pierwszy z nich studiuje w szkole aktorskiej sławnego moskiewskiego MChAT-u (na własny koszt). Drugi, kiedy nie otrzymał dotacji, sprzedał swój dom, aby nakręcić autorskiego Hamleta i wywalczyć tym filmem główne nagrody na festiwalu w Nowym Jorku. Prawdziwi pasjonaci. Wiesław Geras zaprosił ich do Wrocławia na WROSTJA 2014.

To już kolejny pokaz polskiego teatru jednego aktora za granicą pod patronatem WROSTJA i Ośrodka Kultury i Sztuki. Wcześniej podobne spotkania miały miejsce w Kownie, Moskwie i Tallinie. Wszystkie te pokazy pracują na markę Wrocławia, przyszłej stolicy kulturalnej Europy w roku 2016. W tymże roku WROSTJA świętować będzie swoje pięćdziesięciolecie.

Tomasz Miłkowski