Odra 7-8/ 2015 - JĘZYKI PRZEMOCY

Języki przemocy. Wybór, wstęp, opracowanie Łukasz Musiał. Poznańska Biblioteka Niemiecka pod redakcją Huberta Orłowskiego. Wydawnictwo Nauka i Innowacje. Poznań 2014, s. 512.

Prezentację tekstów do antologii dotyczącej opisywania i komentowania zjawiska przemocy w dziejach nauki redaktor tomu Łukasz Musiał podzielił na trzy części. W pierwszej z nich, zatytułowanej Sfery, znalazły się teksty można rzec „kanoniczne” w odniesieniu do tematu, zaczerpnięte z głębszej historii: w tym rozpoczynający wybór , po raz pierwszy tłumaczony w Polsce przez Grzegorza Kowala, esej Państwo greckie Nietzschego, któremu towarzyszą przekłady pochodzące z wydanych już u nas publikacji Freuda (Aktualne uwagi o wojnie i śmierci), Benjamina (Przyczynek do krytyki przemocy), Lorenza (Szczury), a także specjalnie tłumaczone dla tego wydania teksty m.in. Benna (przeł. Grzegorz Kowal), Jüngera (Wojciech Kunicki), Marcuse’a i Enzensbergera (Ewa Płomińska-Krawiec). W drugiej części antologii pt. Struktury znajdują się eseje wybrane m.in. z Canettiego Masy i władzy, oraz świeżo tłumaczone Jana P. Reemtsmy, Neidhardta, Popitza. Natomiast Ekspresję, końcową część tomu, wypełniają prace pochodzące już z najnowszych wydań nowoczesnej filozofii i socjologii XXI wieku, w tym m.in. esej Bohrera Styl jest uderzający i zamykające całość Obrazy przemocy – przemoc obrazów Sloterdijka. Eksplikację podziału merytorycznego zastosowanego w antologii zamieszcza Musiał w swojej przedmowie zatytułowanej Ornamenty przemocy, niebędącej jednak stereotypowym, ogólnym wprowadzeniem do wyboru tekstów, a wytrawnym, wnikliwym, autorskim esejem stanowiącym gruntowne historyczne i merytoryczne objaśnienie zjawiska, które kryje się pod określeniem „języki przemocy”.

Co istotne, tekst ten nie jest uczonym, akademickim wykładem – i dotyczy nie tylko kwestii przemocy specyficznie niemieckiej i zwłaszcza prób stawiania pod pręgierzem naszych sąsiadów w kontekście dziejów XX wieku, aczkolwiek zamieszczone tu teksty wyszły spod ręki niemieckich autorów. Jak dowodzi Musiał, skłonność do przemocy stanowi element biologicznego wyposażenia gatunku ludzkiego i przybiera rozmaite formy – które analizuje on i komentuje w różnych układach i kontekstach. Począwszy od krańcowego punktu widzenia amerykańskiej badaczki i byłej więźniarki Auschwitz Ruth Klüger, która tak odpowiada na pytanie o przyczyny permanentnego stosowania przemocy przez ludzi: koty drapią, psy gryzą, ludzie zabijają, czy bezkompromisowe konkluzje teorii mało znanego u nas socjologa Wolfganga Sofsky’ego (z nowej grupy filozoficznych „innowatorów”), który bez ogródek wykłada prawdę na ten temat w swoim Traktacie o przemocy: Zakaz, moralność i kultura wywodzą się z doświadczenia wspólnego zabijania… Poprzez analizy odpowiednich wątków prac wyżej wymienionych autorów, ale i Webera, Baumana, Baudrillarda, Kleista, Kohlhaasa i wielu innych myślicieli i pisarzy, a także głębokie studia agresji, przemocy czy już pop-przemocy na przykładzie treści filmów m.in. Tarantino i Hanekego – Białej wstążki i Funny games – antologia prezentuje aktualny stan teorii „języków przemocy” i sposobów jej wykorzystywania przez twórców i prominentów kultury.

Or.