Jan Bortkiewicz „NISARAT”

06.09-17.10.2015
KUNSTRAUM DRESDEN
Schützenplatz 1, 01067 Dresden
Wernisaż: 5.09, godz. 18.00

Zbiory, wzory, znaki…

Te określenia pojawiają się jako pierwsze w kontakcie z pracami Jana Bortkiewicza. I, jako bardzo ogólne, tworzą pojęciową ramę dla obserwowanego zjawiska. Reprezentacje fragmentów rzeczywistości wybranych przez tego twórcę nie podlegają uporządkowaniu według jakiegoś jednego, wyraźnego klucza. Mogą być zaczerpnięte z natury, przynależeć do szeroko rozumianego świata kultury, do codziennej praktyki ludzkiej, która de facto stanowi część naszej cywilizacji. Nierzadko Bortkiewicz rejestruje swoje tematy w obszarze, w którym – mogłoby się zdawać – manifestuje się wręcz „brak kultury” – prymitywizm środków wyrazu i naiwność treści, anarchiczna potrzeba zaprzeczenia wszelkim porządkom „uświęconym”, gwoli dojścia do głosu energii rozsadzającej daną osobowość. W tych przypadkach może najsilniej widać, że i tak wszystko kończy się na zbiorach, wzorach, znakach…

Jaki jest ich sens? Cel i przekaz? Dlaczego jesteśmy tak wrażliwi na zespoły przedmiotów, pomnożonych i stwarzających względem siebie relacje, które nas, w zależności od stanu ducha, niepokoją, uspokajają, fascynują lub nudzą, często uwodzą rytmem zawłaszczającym nasze poczucie autonomii, budzącym przeczucie nieskończoności. A może odwrotnie – skończonego ideału, absolutu?

(...) Jan Bortkiewicz jest fotografem, a tenże nie rejestruje abstrakcji, tylko konkret. Jego sprawą jest to, z jakich powodów zapisuje w obrazie taki a nie innym wymiar rzeczywistości, i dlaczego, kto, lub co, uwrażliwiło jego uwagę właśnie na przywoływane tu zbiory, wzory i znaki. Po części wiemy (mam tu na myśli tych, którzy z twórczością Bortkiewicza już się stykali), że u źródeł jego fascynacji „pismem”, które nie jest pismem, komunikatem, który sformułowany jest w języku o regułach nieustalonych, była twórczość wybitnego malarza Jana Tarasina. Tenże malarz za punkt zwrotny swojej świadomości artystycznej uważał wrażenie, jakie wywarł na nim w młodości widok rozgwieżdżonego nieba. „Zapis” otwarty ze wszech miar, niebezpieczny w tej swojej otwartości, ale pulsujący prawdą o naszym istnieniu w bezmiarze czasu i okoliczności. Ów bezmiar człowiek zawsze starał się opanować, co w pewnych momentach zamykało go jednak w klatce własnoręcznie zbudowanych zabezpieczeń i amputowało jego wrażliwość na wszystko, co znajdowało się poza tym, iluzorycznym przecież, schronieniem. W prowadzonym przez lata dzienniku-notatniku, gdzie dokumentował zaobserwowane w rzeczywistości interesujące go zjawiska (podobne w pewnym sensie do tych, jakie fascynują Jana Bortkiewicza), Tarasin napisze, że jest to rejestr fascynującego mechanizmu, przy pomocy którego natura projektuje i komplikuje swoje twory, powiela je, koncentruje i rozprasza, kreuje i niszczy.

Można przyjąć, że „naturą” w fotografiach Jana Bortkiewicza nie jest wyłącznie przyroda, jest nią to wszystko, co go otacza, w tym również obszar, gdzie krzyżują się efekty działań ludzkich z działaniami przyrody, gdzie jedno ciągle ingeruje w drugie, mnożąc byty – bez potrzeby? Przypadkowe, ale czasem uderzająco trafnie odpowiadające na „pytania” człowieka z aparatem, którego oko wybiera, jakby pod przymusem podświadomych preferencji – zbiory, wzory i znaki…

Mirosław Ratajczak

Jan Bortkiewicz (ur. 14 czerwca 1945 w Wilnie) – polski fotograf i fotografik. Uczeń szkół muzycznych Torunia i Wrocławia. Technik mechanik. Absolwent Wyższego Studium Fotografii. W latach 1965-1968 marynarz na okrętach podwodnych. Jako hydroakustyk pływał na ORP Kurp i ORP Sęp. Fotografią zajął się w połowie lat 60. W latach 1969-1973 praca w Międzywydziałowym Zakładzie Fotografii PWSSP we Wrocławiu kierowanym przez Michała Diamenta. Od 1979 roku członek Związku Polskich Artystów Fotografików (nr leg. 538), w latach 1997-2000 wiceprezes Okręgu Dolnośląskiego ZPAF. Fotoreporter miesięczników „Polska” (1974-1981) i „Odra” (1974-1996), wykładowca fotografii w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu (1982-1983), pracował w Studio 4 Iserlohn, RFN (1984), Janus Screen Studio, Nowy Jork (1985). Kierownik artystyczny Galerii N we Wrocławiu (1994), wykładowca fotografii artystycznej w Prywatnym Pomaturalnym Studium PHO-BOS we Wrocławiu (1995-2001). Od 1996 r. kierownik artystyczny Galerii Ośrodka Kultury i Sztuki - Dolnośląskiego Centrum Fotografii „Domek Romański” we Wrocławiu.

Jest autorem kilkudziesięciu plakatów, okładek płyt, katalogów reklamowych, współrealizatorem scenografii filmowych i telewizyjnych, redaktorem książek oraz organizatorem sympozjów. Autor wielu wystaw indywidualnych, oraz uczestnik ekspozycji zbiorowych w kraju i za granicą. Kurator ponad 100 wystaw.

Pracował m.in. dla takich firm, jak BMW, PKO, Bank Zachodni, Lukas Bank, KGHM, Ceramika Bolesławiecka, Rainbow, Novita, Kowary, Urząd Miasta Wrocławia, PSJ.

Prace w zbiorach Berlinische Galerie Martin Gropius-Bau, University of Connecticut, Centrum Georges’a Pompidou, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Kapsztadzie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Gdańsku, Muzeum Historycznego we Wrocławiu, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum ASP we Wrocławiu, Biblioteki Narodowej w Kórniku, Muzeum Narodowego w Kownie, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Museum on the Seam w Jerozolimie, Muzeum Henryka Tomaszewskiego we Wrocławiu, Archiwum Karla Dedeciusa w Słubicach, Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Galerii Plakatu Krzysztofa Dydy w Krakowie, BWA Olsztyn.

Największy wpływ na twórczość Jana Bortkiewcza wywarli Jan Tarasin i Zbigniew Staniewski.

Organizatorzy:

Neue Sächsische Kunstverein e.V.

Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu

Dolnośląski Festiwal Artystyczny